Sağlık Koruyucu Kırmızı Pancar

Özellikle sonbahar ve kış aylarında sebze tezgahlarını süsleyen kırmızı pancar, salata ve piyazlara ayrı bir lezzet verir. Yoğurtlu veya limon ve zeytinyağlı kırmızı pancar salataları yemekler ile keyifle tüketilmektedir. Kökleri salata, çorba, turşu, reçel, şarap ve meyve suyu yapımında kullanılabilirken, yaprakları yemek olarak pişirilebilmektedir.

Kırmızı Pancar (Beta vulgaris L.), betalainler, karotenoidler, fenoller, B vitaminleri, potasyum, lif, inorganik nitrat ve yüksek miktarda biyolojik olarak aktif madde içermektedir.

Kırmızı pancarda, yüksek konsantrasyonlarda bulunan betalainler, suda çözünür azot içeren, antioksidan aktivite gösteren pigmentlerdir. Betalainler iki alt sınıftan oluşur;

1. Betasiyanin (kırmızı-mor pigmentler)

2. Betaksantin (sarı-turuncu pigmentler).

Bu  pigmentlerin miktarı, pancar çeşidi, bitki kısmı, olgunlaşma durumu, coğrafi bölge, sıcaklık koşulları, hasat zamanı ve depolama süresi gibi birçok faktörden etkilenmektedir. 

Betalainler, doğal pigmentler olup insan vücudu için toksik değillerdir. Bu nedenle pancar suyu veya tozu şeklinde gıda, ilaç ve kozmetik ürünlerde renklendirici olarak kullanılabilmektedir. Tüketildikten bir saat sonra idrar betalain seviyesi artmaktadır. Bu nedenle idrar rengi değişir.

Kırmızı pancardaki betalain ve fenolik bileşikler antimikrobiyal, antitümör, antiinflamatuar ve antioksidan özelliklere sahiptir. Antioksidan içeriği en güçlü 10. sebze olarak sıralamıştır. Sahip olduğu bu özellik nedeniyle kanser, karaciğer ve kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu etkileri vardır. Ayrıca besleyici bir kaynak olarak anti-diyabetik, hipotansif ve yara iyileştirici özelliklere sahip olduğu düşünülmektedir. Yapılan klinik çalışmalarda, nitrat içeriği nedeni ile kan basıncını düşürücü etkisi görülmüştür.

Yapısındaki pektin ve pektik-oligosakkaritler ile bağırsak mikrobiyota bileşimini ve aktivitesini desteklemektedir. Ayrıca pancar betalainleri ve fenolikleri, probiyotikler tarafından üretilen ve bağırsak mikrobiyotası üzerinde birçok faydalı etkilere sahip metabolitlerin (kısa zincirli yağ asitleri ) üretimini artırmaktadır. Kabızlık probleminiz varsa, hergün bir küçük kırmızı pancar tüketmek sizi rahatlatacaktır.

Yüksek sıcaklıklarda betalain yapısı bozulmaktadır. Kaynatma ve kavurma, betasiyaninler ve betaksantinlerin veriminde azalmaya neden olmaktadır. Isıl işlem betalain kaybına neden olsa da antioksidan aktivitesinde artış sağlamaktadır. Kırmızı pancarı mikrodalga da pişirmek, kavurma ve kaynatma ile daha uzun işleme sürelerine göre antioksidan aktivitede daha yüksek düzeyde artış sağlamaktadır.

En iyi beslenme düzeyinin rengarenk besinlerle oluşturulmuş tabaklar ile sağlandığını biliyoruz. Tüm bu sağlık koruyucu etkileri nedeniyle, kırmızı pancarın sık sık beslenmemiz‘e dahil edilmesi iyi bir seçim olacaktır.

Kaynaklar:

1. Kapil, V., Milsom, A. B., Okorie, M., Maleki-Toyserkani, S., Akram, F., Rehman, F., … & Ahluwalia, A. (2010). Inorganic nitrate supplementation lowers blood pressure in humans: role for nitrite-derived NO. Hypertension, 56(2), 274-281.
2. Kumar, S., & Brooks, M. S. L. (2018). Use of red beet (Beta vulgaris L.) for antimicrobial applications—a critical review. Food and bioprocess technology, 11(1), 17-42.
3. Mirmiran, P., Houshialsadat, Z., Gaeini, Z., Bahadoran, Z., & Azizi, F. (2020). Functional properties of beetroot (Beta vulgaris) in management of cardio-metabolic diseases. Nutrition & metabolism, 17(1), 1-15.
4. Ravichandran, K., Saw, N. M. M. T., Mohdaly, A. A., Gabr, A. M., Kastell, A., Riedel, H., … & Smetanska, I. (2013). Impact of processing of red beet on betalain content and antioxidant activity. Food research international, 50(2), 670-675.
5. de Oliveira, S. P. A., do Nascimento, H. M. A., Sampaio, K. B., & de Souza, E. L. (2021). A review on bioactive compounds of beet (Beta vulgaris L. subsp. vulgaris) with special emphasis on their beneficial effects on gut microbiota and gastrointestinal health. Critical reviews in food science and nutrition, 61(12), 2022-2033.